+90 216 807 02 48
[email protected]
BÜDOTEK Teknopark, Dudullu OSB DES, 2. Cd No 8, D:21 34776 Ümraniye, İstanbul
[email protected]
BÜDOTEK Teknopark, Dudullu OSB DES, 2. Cd No 8, D:21 34776 Ümraniye, İstanbul
Birincil karbon ayak izini açıklamadan önce, karbon ayak izi kavramını tanımlamamız gerekir.
Karbon ayak izi, genel anlamıyla insan faaliyetlerinin doğrudan veya dolaylı olarak doğada yarattığı zararın karbondioksit (CO2) cinsinden ölçümüdür. Bu zarar; kişi, firma, organizasyon hatta ülke kaynaklı aktivitelerinin neden olduğu CO2 emisyonu, yani salınımı olarak ifade edilir.
İçerisinde CO2 de bulunan sera gazları; eğer bu gazları yeteri kadar çekecek bir biyo-kapasite yoksa, bir gıda, yakıt, mamul mallar, malzemeler, ahşap, yollar, binalar, ulaşım ve diğer hizmetlerin üretimi ve tüketimi yoluyla atmosfere yayılır. Karbon ayak izi de daha ayrıntılı tanımla, Kyoto Protokolü tarafından belirlenmiş üretim, hizmet, işleme, dağıtma ve tüketme gibi faaliyetler sonucunda oluşan sera gazı etkilerinin CO2 cinsinden eşdeğerlerinin ölçüm çalışmasıdır.
Bu çalışmalar genelde yıllık olmak üzere belirli zaman dilimlerindeki faaliyetler göz önünde bulundurularak yapılır ve ton bazında ölçülür.
Daha basit örneklerle ifade edecek olursak, bir araba kullandığınızda arabanızın motoru yakıt tüketimine ve kullanım mesafesine bağlı olarak belli bir miktar CO2 oluşturan yakıt yakar. Veya evinizi gaz yağı, doğalgaz, odun, kömür gibi kaynaklarda ısıttığınızda CO2 oluşur.
Evinizi elektrikle bile ısıtsanız elektriğin meydana gelmesi belli bir miktar CO2 üretecektir. Aynı zamanda satın alınan gıda ve malların üretimi de belli bir miktar CO2’ye neden olacaktır.
Bir firmanın ürettiği ürünün veya sağladığı hizmetin tüm yaratım ve tüketim sürecinde ya da bireysel seviyede insanların kendi ihtiyaçları için yakıt yakıldığında salınan CO2 atmosfere yayılır. Atmosfere yayılan CO2 sera etkisine, sera etkisi dünyanın ısınmasına neden olur, bu da küresel ısınma ve iklim değişikliğinin en büyük nedenlerinden biridir.
Bu etkilere bağlı olarak doğal kaynakların tüketilmesi riski ve doğal kaynakların yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalırız. Yeryüzünde bıraktığımız bu izin ne olduğunu, nelere hangi ölçülerde sebebiyet verdiğini anlamamız ve gerekli önemleri almamız için karbon ayak izinin bilinmesi gerekir.
Karbon ayak izi, birincil (doğrudan) karbon ayak izi ve ikincil (dolaylı) karbon ayak izi olmak üzere ikiye ayrılır:
Birincil (doğrudan) karbon ayak izi, kişilerin veya kurumların faaliyetlerinde kullanmak üzere yaktıkları fosil yakıtlardan dolayı ortaya çıkan karbon gazı salınımlarının hesaplanması ile ortaya çıkar.
İkincil (dolaylı) karbon ayak izi ise, kullandığımız ürünlerin imalattan tüketime ve bozulmalarına, yani tüm yaşam süreleri boyunca dolaylı olarak yayılan CO2 miktarının hesaplanmasıdır.
Birincil karbon ayak izi, daha önce de söylediğimiz gibi yakıtların yakılması sonucu direkt ortaya çıkan CO2 emisyonları ölçüsüdür.
Kurumsal boyutta düşünecek olursak, ölçüm çalışması raporlanan kuruluş tarafından sahip olunan ve kontrol edilen kaynaklar ve faaliyetlerin doğrudan neden olduğu emisyonlardır. Kuruluşun imal ettiği ürün veya sağlanan hizmetin üretim süresince fosil yakıtlarının yanmasından ortaya çıkan doğrudan CO2 emisyonlarının hesaplanmasıyla ölçülür. Bu emisyonlar aynı zamanda Kapsam 1 sınıfı altında değerlendirilir ve bu adla da anılırlar.
Kurumsal karbon ayak izi çalışmaları ISO 14064-1 (Uluslararası Standartlar Teşkilâtı 14064-1) ve GHG Protocol (Sera Gazları Protokolü) tarafından sınıflandırılan “kapsamlar” dahilinde yapılır. Karbon ayak izi emisyon kaynakları doğrudan ve enerji dolaylı emisyonlar olarak ayrılırlar.
Kapsam 1 emisyonları, sahip olunan veya kontrol edilen kaynaklardan gelen doğrudan emisyonlardır. Kuruluşun fosil yakıtlardan ürettiği, dışarıya ilettiği ya da dağıttığı elektrik, ısı ve buharlardan salınır.
Kapsam 2 emisyonları, kuruluşun satın alınan enerjiden kaynaklanan dolaylı emisyonlardır. Yani dışarıdan aldığı ve tükettiği elektrik, ısı, su buharı gibi kaynaklardan gelir.
Kapsam 3 emisyonları ise, Kapsam 2 içinde olmayan ve şirketin değer zincirinde meydana gelen dolaylı emisyonlardır. Yine kuruluş faaliyetleri sonucunda ancak diğer organizasyonlar tarafından kontrol edilen sera gazları salınımlarıdır.
Kapsam 1 altında değerlendirilen Birincil Karbon Ayak İzi kaynaklarına dair birkaç örnek verecek olursak:
Bu soruyu aslında “Doğrudan karbon salınımı nasıl hesaplanır?” şeklide sormamız gerekir çünkü ayak izi zaten ölçüm çalışmasıdır. Kurumsal anlamda cevap bulmak istiyorsak “Kapsam 1 dahilinde hesaplama nasıl yapılır?” şeklinde de sorabiliriz.
Bireysel ve kurumsal karbon ayak izi için değişik yöntemler geliştirilmiştir. Bu yöntemlerin basit mantığı ise fosil yakıtların tüketimine dayalı karbon salınımını hesaplamaktır.
Bireysel salınımı yaklaşık olarak ölçmek için internette kimi hesap makineleri bulunabilir. Bu makineler bazı genel sorular sorarak bireysel faaliyetler nedeniyle yakılan fosil yakıtları ve bunların karşılığı olan karbon emisyonlarını gösterir.
Aşağıdaki örneklerde en çok kullanılan fosil yakıtların karşılığı olan karbon salınımlarını görebilirsiniz:
*1 ABD (Sıvı) Galonu = 3,78 Litre’dir.
1 ABD (Kuru) Galonu = 4,04 Litre’dir.
1 İngiliz Galonu = 4,54 Litre’dir.
Aşağıdaki faaliyetlerin her biri, kişisel karbon ayak izinize 1 kg CO2 ekler:
Tercihlerimizde basit değişiklikler yaparak bile bireysel kaynaklı birincil karbon ayak izimizi azaltabiliriz. Bazı basit adımlara birlikte bakalım:
Yaşadığımız yere verdiğimiz zararı azaltmak için önce ne olduğunu anlamamız gerekir. Bunun için basit okumalar yapmak bile bir başlangıçtır.
Kişi başına düşen yakıt tüketimini azaltmak için mümkün olduğunca bireysel araç kullanmamamız gerekir.
Hem kendi sağlığımız hem de dünyanın kendisi için ulaşım tercihlerimizi iyileştirebiliriz.
Fosil yakıtlara olan bağımlılığı azaltmak için güneş enerjisi tercih edebiliriz.
Tasarruflu ampuller kullanarak ve sadece gerektiği taktirde elektriği kullandığımızdan emin olmamız gerekir.
Etrafımızla ne kadar paylaşırsak o kadar bilinçlenir ve yeni yöntemler geliştirebiliriz.
Son Haberler
TR 
EN 
